Arabulma, bir çatışmanın veya anlaşmazlığın çözülmesi amacıyla taraflar arasında üçüncü bir kişiye (arabulucu) başvurulan bir çözüm yöntemidir. Arabulucunun rolü, tarafları birbirleriyle iletişim kurmaya teşvik etmek, çözüm seçeneklerini tartışmalarına yardımcı olmak ve anlaşmazlığı çözmek için taraflara çeşitli önerilerde bulunmaktır. Ancak, arabulucu karar vermez ve karar verme yetkisi yoktur. Arabuluculuk süreci gönüllüdür, yani tarafların katılımı isteğe bağlıdır ve taraflar çözümü kabul etmek zorunda değillerdir.

Arabuluculuğun Temel Özellikleri:

1. Tarafsızlık ve Bağımsızlık: Arabulucu, her iki taraf için de tarafsızdır ve onların çıkarlarını eşit şekilde gözetir. Bağımsızdır ve taraflardan herhangi birinin etkisi altında kalmadan süreci yönlendirir.
2. Gizlilik: Arabuluculuk süreci gizli yürütülür. Bu, tarafların herhangi bir çözüm veya tartışma ile ilgili bilgilerinin dışarıya sızmaması gerektiği anlamına gelir. Bu durum, tarafların daha açık ve güvenli bir şekilde konuşmalarına olanak tanır.
3. İsteğe Bağlı Katılım: Arabuluculuk, genellikle gönüllüdür. Taraflar arabuluculuğa katılmayı kabul ederlerse, süreç başlar. Katılım isteğe bağlı olduğundan, bir taraf süreci terk edebilir veya arabulucunun önerilerini kabul etmeyebilir.
4. Karar Verme Yetkisi Yoktur: Arabulucu, tarafların anlaşmazlıklarını çözmek için önerilerde bulunabilir, ancak nihai kararı taraflar kendileri verir. Arabulucu, herhangi bir tarafın lehine karar vermez. Yani, arabulucunun bir çözümü kabul etmeleri için taraflar üzerinde bir zorlayıcılığı yoktur.
5. Çözüm Odaklılık: Arabuluculuk süreci, tarafların ihtiyaçlarını ve çıkarlarını dikkate alarak yaratıcı çözümler geliştirmeyi amaçlar. Mahkemeler yerine daha esnek bir çözüm yöntemi sunduğu için, genellikle daha hızlı ve daha uygun maliyetli olabilir.
6. Hızlı ve Ekonomik Çözüm: Arabuluculuk, mahkemeye gitmekten çok daha hızlıdır ve genellikle daha düşük maliyetlidir. Mahkeme süreçleri uzun sürebilir ve yüksek masraflar doğurabilir, oysa arabuluculuk, daha kısa sürede ve daha az masrafla çözüme ulaşılmasını sağlar.

Arabuluculuk Süreci:

1. Başlangıç: Arabuluculuk süreci, tarafların anlaşmazlıklarını çözmek için bir arabulucu seçmeleriyle başlar. Taraflar, arabulucuyu belirlerken genellikle her iki tarafın güvenebileceği, tarafsız bir kişi olmasına özen gösterirler.
2. Hazırlık Aşaması: Taraflar arabulucu ile tanışır ve sürecin nasıl işleyeceği hakkında bilgi alırlar. Arabulucu, taraflardan her birinin görüşlerini ve beklentilerini dinler.
3. İletişim ve Müzakere: Taraflar, arabulucunun yönlendirmesiyle birbirleriyle doğrudan iletişim kurar. Bu aşama, genellikle ayrı oturumlar şeklinde gerçekleşir. Taraflar birbirlerinin bakış açılarını daha iyi anlamaya çalışır ve çözüm yolları üzerinde görüşmeler yapar.
4. Çözüm ve Anlaşma: Taraflar, arabulucunun önerileriyle bir çözüme ulaşabilir. Eğer taraflar bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma yazılı hale getirilir ve taraflar tarafından imzalanır. Anlaşma, hukuki bağlayıcılık taşıyabilir.
5. Sürecin Sonlanması: Eğer taraflar anlaşmaya varamazlarsa, arabuluculuk süreci sonlanır. Arabuluculuk, tarafları zorlamaz, ancak anlaşmazlık çözülmezse, taraflar başka çözüm yollarına başvurabilir, örneğin mahkeme.

Arabuluculuk ve Hukuki Durum:

Arabuluculuk, özellikle ticaret, aile içi sorunlar, iş hukuku, kira anlaşmazlıkları ve işçi-işveren ilişkilerinde yaygın bir çözüm yöntemidir. Bazı ülkelerde, belirli türdeki anlaşmazlıklar için arabuluculuk zorunlu hale getirilmiştir (örneğin, iş sözleşmelerinde). Türkiye’de de 2013 yılında yürürlüğe giren Arabuluculuk Kanunu, iş hukuku ve ticaretle ilgili uyuşmazlıklarda arabuluculuğu teşvik etmektedir.

Eğer taraflar, arabuluculuk sürecinde anlaşmazlıkları çözemezse, genellikle bir mahkeme süreci başlatılır. Ancak arabuluculuk, mahkemeye gitmeden önce alternatif bir çözüm olarak önemli bir rol oynar.

Arabuluculuğun Avantajları:

1. Zaman Tasarrufu: Mahkeme süreçlerine göre daha hızlı sonuç alınır.
2. Maliyet Etkinliği: Hukuki işlemlerden daha düşük maliyetlidir.
3. Gizlilik: Mahkeme sürecinden farklı olarak, arabuluculuk gizli yapılır ve tarafların özel bilgileri dışarıya sızmaz.
4. Esneklik: Arabuluculuk süreci tarafların ihtiyaçlarına göre şekillendirilebilir.
5. İleriye Dönük İlişkiler: Arabuluculuk, taraflar arasındaki ilişkilerin daha sağlıklı devam etmesine yardımcı olabilir çünkü çözüm ortak bir şekilde bulunur.

Arabuluculuğun Dezavantajları:

1. Zorlayıcılık Yoktur: Taraflar, arabulucunun önerilerine uymak zorunda değildir.
2. Çözüm Sağlanamayabilir: Her durumda çözüm sağlanamayabilir, bu da tarafları başka yollar aramaya yönlendirebilir.
3. Eğitimli Arabulucu Gerekliliği: Etkili bir arabuluculuk süreci için arabulucunun eğitimli ve deneyimli olması gereklidir.

Arabuluculuk, yargı sisteminin yükünü hafifletmek ve daha hızlı çözümler sunmak adına önemli bir araçtır. Hem bireyler hem de kurumlar için cazip bir seçenek haline gelmiştir.